بررسی و مطالعه نقوش اساطیری اثرمهرهای دوران مس سنگی تا عصر مفرغ قدیم در جنوب ایران

چکیده: به طورکلی از میان مدارک باستان شناسی، مهر و اثر مهرهای به دست آمده محوطه های باستانی ، از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند، چرا که شمایل ها و نقوش موجود در آنها تا حد زیادی بیانگر آداب و رسوم، عادات و معتقدات یک قوم بوده و جلوه ای از هنر و تمدن مردم در طی قرون متمادی را نشان می دهد. علاوه بر آن نقوش، نقشمایه های حیوانی و گیاهی هم به نوبه خود، می تواند بیانگر جغرافیای زیست محیطی دوران باستان باشند. در لابه لای طراحی ها، به تصاویری برخورد می کنیم که ما را با دنیای فکری و تا حدی مرموز و ناشناخته گذشتگانمان آشنا می سازد. امروزه به این نقوش و نمادهای ناشناخته نقوش اساطیری می گویند. اشکالی که سراسر پر از کنایه هنرمند طراح از دنیای اطرافش است. شناخت و تفسیر اشکال حیوانی و انسانی و درک اسطوره های به جای مانده کاری بسیار سخت و دشوار است. چرا که تماماً برداشت اولیه انسان نسبت به دنیای پیرامونش و تاثیر نیروی های سحرآمیز و متافیزیکی هریک از اشکال است. در این تحقیق تلاش گردیده؛ تا به تاثیراسطوره ها در تبیین ساختارهای فکری، اجتماعی و اقتصادی دوران پیش از تاریخ با توجه به نقوش اساطیری مهر و اثر مهرها پرداخته شود و مولفه های موجود درنمادهای اساطیری منقوش بر روی مهرهای جنوب ایران با توجه به مهرهای اساطیری دوره مس – سنگی مورد مطالعه قرار گیرد. اما به علت گستردگی مناطق جنوب، بیشتر ین تمرکز را به مواد فرهنگی چند محوطه از کرمان و دشت شوشان که شامل جیرفت، تپه یحیی، تل ابلیس، شوش و چغامیش اختصاص داده شده و مقایسه ای تطبیقی با دیگر مناطق همجوار انجام گرفته است. در پژوهش حاضر از بین اثر مهرهای مسطح و استوانه ای موجود، حدود 82 اثر مهر شاخص، به منظور مطالعه و بررسی انتخاب شده و بر اساس نوع نقش مایه هایی که بر روی آن ها کنده شده ، تقسیم بندی گردیده اند. نقوش اساطیری بر روی مهرها از دوران مس سنگی تا دوران تاریخی ادامه می یابند. این نقوش سیر تطور و تنوع الهه ها ، خدایان و موجودات ترکیبی را نشان می دهند. فصل اول شامل کلیات است که دربرگیرنده مباحثی مانند بیان مسئله، فرضیات و ...می شود در فصل دوم به جغرافیا و چشم اندازهای فرهنگی جنوب ایران در دوره مس- سنگی تا عصر مفرغ، پیشنه مطالعاتی، توصیف و معرفی محوطه های دوران مس- سنگی تا عصر مفرغ جنوب ایران پرداخته شده است. در ادامه نیز، پیشینه کوتاهی راجع به تحقیقاتی که درباره مهر و معرفی مهرهای نوشته شده است. در فصل چهارم، به طور کاملاً اختصاصی به شرح واژه اسطوره، اساطیر، جهان بینی و ... پرداخته شده و در ادامه به توصیف نقش مایه ها، تحلیل و تبیین هر یک از نقوش اختصاص داده شده است. در قسمت پایانی، مقایسه تطبیقی خواهیم داشت از نقش مایه هایی که در یک افق زمانی شکل گرفته اند. در فصل پنجم، نتیجه گیری آمده است و در ادامه فهرست منابع نوشته شده و پیوست ها هم که شامل؛ جدول، تصویر، لوح ونمودارها هستند، ضمیمه شده اند.